گفتگو با رئیس نظام دامپزشکی استان بوشهر به مناسبت روز ملی دامپزشکی
دکتر عبدالمجید کوثری نژاد: نگاه مردم نسبت به دامپزشک و حرفۀ دامپزشکی در حال ارتقاء می‌باشد.
دامپزشکی در فرهنگ و تاریخ ما ایرانیان تاریخچه‌ای طولانی داشته و به دوران ساسانی باز میگردد. آنچه امروز این رشتۀ ارزشمند را بیش از هر زمان دیگری حائز اهمیت می‌کند، پیوند علم و دانش انسانی با مهربانی و محبت به حیوانات می‌باشد که سلامت این جانداران مظلوم و ستم‌دیده را تضمین کرده است. علاوه بر این، دام پزشکی حرفه‌ای استرس‌زا و پرمشقت است که به جرأت می‌توان گفت زندگی روزمرۀ بخش اعظمی از جامعۀ انسانی به آن گره خورده؛ اما متأسفانه دام پزشکی نیز مانند بسیاری از مشاغل دیگر از دید عموم مردم و جامعه دور مانده و گاهی آن‌گونه که باید و شایسته است، از عوامل آن تقدیر به‌عمل نمی‌آید.
سیراف خبر روز ملی دامپزشکی را بهانه‌ای برای آشنایی بیشتر با این شغل قرار داده و به همین مناسبت نیز گفتگویی با عبدالمجید کوثری‌نژاد؛ رئیس نظام دامپزشکی استان بوشهر ترتیب داده است.
لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید.
ضمن عرض سلام و تبریک به مناسبت ۱۴ مهرماه روز جهانی دام پزشکی به تمامی همکاران و گرامی‌داشت این حرفه، اعم از پیشکسوتان و فعالین بخش خصوصی و دولتی، بنده عبدالمجید کوثری‌نژاد متولد ۱۳۵۳ در برازجان و رئیس نظام دام پزشکی استان بوشهر هستم.
یک دام پزشک چه دردسرهایی دارد؟
اگر دامپزشکی را به دو بخش دولتی و خصوصی تقسیم کنیم، هر یک دردسرهای خاص خود را دارند. در بخش دولتی که به‌عنوان حاکمیت و سیاستگذار و در عین حال مجری سیاست‌های بهداشتی دام پزشکی هستند، عملیات پیشگیری از بیماری‌های استراتژیک دامی و مشترک بین انسان و حیوانات و مبارزه با بیماری‌هایی که به‌صورت شیوع منطقه‌ای و یا کشوری و جهانی اتفاق می‌افتند و سپس کنترل این بیماری‌ها را در تمامی نقاط شهری، روستایی، عشایری و در صعب‌العبورترین و دورافتاده‌ترین نقاط به‌عهده دارند. از طرفی در کنترل و نظارت بر بهداشت مواد خام دامی که قسمت مغفو‌ل‌مانده از دید مردم است و یکی از مهم‌ترین وظایف دامپزشکی در کشور نیز به‌شمار می‌رود، ناظر بر عملکرد همکاران در بخش خصوصی به‌طور شبانه‌روزی از زمان تولید و سپس فرآوری و حتی حمل و نقل این مواد تا سفرۀ مردم می‌باشند و با انجام نمونه‌برداری و آزمایشات میکروبی و شیمیایی باعث ایجاد امنیت غذایی برای جامعه می‌شوند که در این میان نیز همیشه سودجویانی که ممکن است دارای زر و زور باشند، وجود دارند که کار را برای همکاران بسیار پراسترس و خطرناک می‌کنند.
بخش خصوصی چه؟ دام پزشکان در آن بخش با چه مشکلاتی دست و پنجه نرم می کنند؟
بخش خصوصی دام پزشکی نیز به دو قسمت دارو و درمان و مسئولین فنی بهداشتی تقسیم می‌شود. در قسمت دارو و درمان که بیش از بیست سال است که به بخش خصوصی واگذار گردیده، همکاران من همیشه در معرض بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوانات هستند و جالب است بدانید در راه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌ها بر اساس آماری که وجود دارد، بیش از ۳۰ درصد از همکاران دام پزشکی در طی خدمت خود درگیر بیماری‌های مشترک شده‌اند. از طرف دیگر، معمولاً دام پزشکان به‌خصوص در دام بزرگ، مجبور هستند در مناطق مختلف و در هر نقطه‌ای به بالین دام مریض بروند چون امکانات برای جابه‌جایی دام بزرگ بیمار و آوردن آن‌ها تا مطب دام پزشکان معمولاً وجود ندارد. از سوی دیگر، دام پزشک باید حیوانی را معاینه و درمان کند که امکان صحبت کردن و گفتن درد خود را ندارد؛ بنابراین، دام پزشک ناچار است با معاینۀ کامل دام بیمار و سؤالات فراوان از صاحب دام از تاریخچۀ بیماری به تشخیص بیماری برسد. همچنین بارها پیش آمده که در هنگام معاینه و یا درمان، حیوان دام پزشک را گاز گرفته و یا با پا و دست ضرباتی به دام پزشک وارد کرده که باعث آسیب و جراحت شدید وی شده است. اما با تمام این اوصاف، سختی‌ها و دشواری‌های این کار هیچگاه مانع از انجام وظایف ذاتی و انسانی دام پزشکان نشده است.
در بخش مسئولین بهداشتی شرکت‌های فرآوری و کشتارگاه‌ها، دام پزشکان به‌راستی سربازان گمنام عرصۀ بهداشت مواد غذایی و سلامت عمومی جامعه هستند. این همکاران به‌طور شبانه‌روزی در حال نظارت بهداشتی بر تولید و فرآوری و حتی نظارت بر جابه‌جایی و حمل و نقل مواد خام دامی در کل کشور می‌باشند و جالب است بدانید در برخی برهه‌های زمانی در سال که شرکت‌ها دو یا سه شیفت کار می‌کنند، این همکاران به شکل خستگی‌ناپذیری مشغول انجام وظیفه هستند.
نگاه مردم نسبت به دام پزشکان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در سنوات قبل در کشور ما، مردم دام پزشک را یک فرد سرنگ به‌دست که دنبال یک گاو یا گوسفند برای تزریق بود، می‌دیدند. اما امروز دیدگاه‌ها تغییر کرده و مردم شریف ما می‌دانند که دامپزشکان علاوه بر پیشگیری، مبارزه و کنترل بیماری‌های دامی که از وظایف ذاتی این حرفه است و ما به آن افتخار می‌کنیم، وظایف بسیار خطیر و دقیقی در کنترل و نظارت بر بهداشت فراورده‌های خام دامی که فصل بسیار مهمی در ارتقاء سلامت عمومی جامعه است را نیز برعهده دارند. البته من اعتقاد دارم معمولاً در جوامع مختلف، ارزش کار افراد بستگی به نگرش عموم جامعه در خصوص مهم بودن یا نبودن آن فعالیت دارد؛ برای مثال، در ژاپن برای پاکبان‌ها و معلمین احترام بسیاری قائل هستند؛ چراکه نظم و پاکیزگی محیط‌زیست و آموزش نیروهای آینده‌ساز کشور برای آن‌ها اهمیت زیادی دارد. در کشورهای اروپایی و آمریکایی رشته‌های مهندسی و معلمین و حتی دام پزشکی بسیار پراهمیت است چون نگهداری از حیوانات خانگی و حیوانات پت جزئی از زندگی آن‌ها شده، به‌طوری که به‌عنوان یکی از اعضای خانواده با آن‌ها رفتار می‌شود. در کشور ما نیز به‌دلایل مختلف پزشکی یکی از شغل‌های بسیار مهم و پراهمیت می‌باشد.
به‌نظر بنده با توجه به تغییر نوع و حالت زندگی در دهۀ گذشته در کشور ما و افزایش نگهداری حیوانات خانگی در کشور و اهمیت پیدا کردن این حیوانات در خانواده‌ها و به تبع آن اهمیت دام پزشک در جامعه در حال افزایش است و نگاه مردم نسبت به دامپزشک و حرفۀ دامپزشکی نیز در حال ارتقاء می‌باشد.
اصولاً چرا باید در محدودۀ شهری دام پزشکی وجود داشته باشد؟
اگر منظور شما فقط در مقولۀ درمان دام است، در حال حاضر ما هم در شهرها و هم در بخش‌ها کلینیک و مطب داریم، لیکن دام پزشکی فقط درمان دام روستایی نیست، پیشگیری و درمان برای مرغداری‌ها و واکسیناسیون آن‌ها، درمان حیوانات خانگی و همچنین در مباحث بهداشت مواد غذایی نیز به وجود این همکاران در شهرها نیاز است. ضمن اینکه کلیۀ مجوزها و پروانه‌های بهداشتی شرکت‌های فراوری مواد خام دامی، کشتارگاه‌ها، دامداری‌ها، مرغداری‌ها و مراکز و مزارع تکثیر و پرورش آبزیان نیز توسط دام پزشکی و نظام دام پزشکی صادر میگردد که با وجود این تنوع وظایف، الزام به وجود این مراکز در شهرها دور از ذهن نیست.
نظر شما در خصوص نگهداری از حیوانات در خانه چیست؟
ما در دین مبین اسلام در خصوص نگهداری حیوانات ممنوعیتی نداریم؛ گرچه حیواناتی مثل سگ و خوک را در اسلام نجس اعلام کرده‌اند اما ما به‌عنوان دام پزشک بر حسب وظیفۀ شغلی و حرفه‌ای می‌بایست هر نوع حیوانی که بیمار شود را درمان کنیم.
اینکه مردم کشور ما علاقه‌مند به نگهداری انواع حیوانات خانگی شده‌اند، مقوله‌ای جامعه‌شناسی و فرهنگی است که اهل فن آن رشته می‌بایست در این خصوص نظر دهند و بنده به‌عنوان یک دام پزشک فقط می‌توانم در خصوص کاهش آلام این حیوانات و پیشگیری از بیماری‌های آن‌ها نظر دهم.
متأسفانه در ایران برخورد مناسبی با حیوانات به‌ویژه سگ‌ها، گربه‌ها و پرنده‌ها وجود ندارد و اغلب مردم این حیوانات را مورد اذیت و آزار قرار می‌دهند. این شیوۀ برخورد از کجا نشأت می‌‌گیرد؟
در خصوص مبحث حیوان‌آزاری در دین ما بسیار تأکید بر مهربانی با حیوانات شده و در فرهنگ جدید دنیا نیز Animal well fare یا همان رفتار مناسب در جهت راحتی حیوانات به‌خصوص در کشورهای غربی قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای دارند که با خاطیان برخوردهای شدیدی می‌شود. خوشبختانه در دهۀ اخیر، در بوشهر شاهد برخورد بسیار مناسب مردم با حیواناتی همچون سگ، گربه و پرندگان هستیم، به‌طوری که در ساحل بوشهر خوراک دادن به پرندگان دریایی و مهربانی با آن‌ها به یک جاذبۀ گردشگری تبدیل شده است. البته بنده فکر می‌کنم مهربانی بی‌برنامه می‌تواند بسیار برای جامعۀ انسانی به‌خصوص در مورد حیوانات خیابانی خطرناک باشد؛ چراکه هیچ گونه کنترل یا پیشگیری از بیماری در این حیوانات انجام نمی‌شود و خوراک دادن و ارتباط نزدیک و نوازش آن‌ها جهت مهربانی و دلسوزی می‌تواند بیماری‌هایی همچون توکسوپلاسموز در گربه (نوعی بیماری انگلی حاد) و عامل کیست هیداتید (نوعی بیماری انگلی با انگل های نواری) در سگ را به انسان منتقل کند. از طرفی اگر سیستم‌های حمایتی بدون برنامۀ کنترلی بر روی حیوانات بلاصاحب انجام شود، به معضل جدیدی که در اروپا و آمریکا به آن گرفتار شده‌اند، تبدیل خواهد شد؛ زیرا در حال حاضر بیش از یک میلیارد قلاده سگ در دنیا وجود دارد که مسئولان کشورهای اروپایی و آمریکایی با تحقیقاتی که انجام داده‌اند، مهم‌ترین عامل از بین برنده و انقراض بیش از ۲۰ گونه حیوان در دو دهۀ گذشته در دنیا را همین سگ‌های خیابانی دانسته‌اند؛ لذا مهربانی بدون داشتن برنامه‌های کنترلی می‌تواند خطرناک باشد.
برای جلوگیری از حیوان‌ستیزی چطور می‌توان فرهنگ‌سازی کرد؟
به‌نظر بنده فضای مجازی و رسانه‌ای مهم‌ترین راه فرهنگ‌سازی برای جلوگیری از حیوان‌ستیزی است؛ همانطور که در چند ماه گذشته ،مشاهده نمودید، یک فیلم حیوان‌آزاری که در فضای مجازی پخش شد، موجبات تصویب قانون برخورد با حیوان‌آزاری در مجلس شورای اسلامی را فراهم کرد.
سخن آخر؟
ضمن تشکر از جنابعالی به‌خاطر وقتی که در اختیار بنده قرار دادید، مجدداً روز جهانی دام پزشکی را به فعالین این حرفه تبریک عرض می‌کنم و امیدوارم بتوانیم سربازان لایقی در عرصۀ بهداشت مواد غذایی برای کشور عزیزمان باشیم. از مردم شریف و هموطنان عزیزم نیز خواهش می‌کنم در پیشبرد اهداف بهداشتی و سلامت جامعه یار و یاور و راهنمای ما باشند.
